ψυχή

(ἡ) (ψύχω): πνοή, αναπνοή, λατ. anima, κυρ. ὡς σημεῖον ζωῆς, ζωή, πνεῦμα || ζωικὴ δύναμις || ψυχή τε μένος τε=ζωὴ καὶ δύναμις || ψυχή τε καὶ αἰών=πνεῦμα καὶ βίος | ποινὴν τῆς Αἰσώπου ψυχῆς ἀνελέσθαι=νὰ λάβῃ ἐκδίκησιν διὰ τὴν ἀφαιρεθεῖσαν ζωὴν τοῦ Αἰσώπου | ψυχὴν παρθέμενος=ριψοκινδυνεύσας (διακινδυνεύσας) τὴν ζωήν του | μάχομαι περὶ ψυχῆς=ἀγωνίζομαι διὰ τὴν ζωὴν μου (περὶ ζωῆς καὶ θανάτου) | θέω περὶ ψυχῆς=τρέχω (τρέπομαι εἰς φυγήν) διὰ νὰ σώσω τὴν ζωήν μου. –

ΙΙ ὡς καὶ νῦν, ἡ ψυχὴ, τὸ πνεῦμα ἐν ἀντιθέσει πρὸς τὸ σῶμα, σκιά, εἴδωλον, μετὰ τὴν νέκρωσιν τοῦ ὁποίου ἐκείνη (ἡ ψυχή) ἐξακολουθεῖ νὰ ἐπιζῇ κατοικοῦσα ἐν τῷ Ἅδῃ (εἰς τὸν κόσμον τῶν ψυχῶν) ἄυλος, ἄψαυστος, διατηροῦσα ἐν τούτοις τὴν μορφὴν τοῦ σώματος εἰς ὃ ἀνῆκεν. Ἡ ψυχὴ ἐν ᾍδου δὲν ἔχει συνείδησιν ἑαυτῆς, μόνον δὲ ὅταν ποτισθῇ αἵμα, λαμβάνει πρὸς καιρὸν ζωήν τινα καὶ συνείδησιν. || Τὴν ζωικὴν ταύτην δύναμιν ἐφαντάζοντο ὡς πραγματικήν τινα οὐσίαν, ἥτις, ἀποθνῄσκοντος τοῦ ἀνθρώπου, ἐξέρχεται διὰ τοῦ στόματος. 2) γεν. ἡ ψυχή, τὸ πνεῦμα τοῦ ἀνθρώπου (ὡς ἀφηρ. ἔνν.), λατ. anima: ἀνθρώπου ψυχὴ ἀθάνατός ἐστι=ἡ ψυχὴ τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἀθάνατος || ὅθεν, ψυχὴ Ὀρέστου π.χ.=Ὀρέστης || ψυχαὶ ἀπολ.=ἄνθρωποι: ψυχαὶ πολλαὶ ἔθανον=πολλοὶ ἄνθρωποι ἀπέθανον | ὣσ. καὶ ἐν προσφωνήσεσιν: ὦ μελέα ψυχή=ὦ δυστυχισμένο πλάσμα (δυστυχισμένη ὕπαρξις). 3) ὣσ. ἡ ψυχὴ ὡς ἕδρα τῆς βουλήσεως, τῶν συναισθημάτων καὶ παθῶν, ὡς καὶ νῦν ψυχή, καρδιά: ἐκ τῆς ψυχῆς=ἐξ ὅλης ψυχῆς, ἀπὸ τὰ βάθη τῆς καρδιᾶς μου, «μὲ ὅλη μου τὴν ψυχή» || πόθος, σαρκικὴ ἐπιθυμία, ὄρεξις, ὁρμή || ὡς τὸ ὄργανο τοῦ νοῦ, κρίσις, λογικό, διάνοια, ἀντίληψις, νοημοσύνη.

[ΙΩΑΝ. ΣΤΑΜΑΤΑΚΟΥ - ΛΕΞΙΚΟΝ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΗΣ]