παρά

πρόθ. μετὰ γεν., δοτ. καὶ αἰτ.· ἡ ῥιζικὴ αὐτῆς σημασία εἶναι ἡ τοῦ παραπλεύρως, πλησίον, ἥτις καὶ ποικίλως τροποποιεῖται ἐν τῇ σχέσει αὐτῆς πρὸς τὰς διαφόρους πτώσεις: παρ’ ἐπικ. καὶ λυρ. ὑπάρχει καὶ ὁ τύπος παραί: ― συντετμ. παρ, παρ’ Ὁμ. πρὸ τοῦ γράμματος δ, μάλιστα πρὸ τοῦ συνδέσμου δέ, ὡς καὶ πρὸ τῶν γραμμάτων π καὶ ν· ἀλλὰ σπανίως (καὶ μόνον ἐν τῇ Ἰλ.) πρὸ τῶν γ, ζ, ξ, σ, τ· σπανίως δὲ (καὶ μόνον ἐν τῇ Ὀδ.) καὶ πρὸ των κ, μ.

Ι. μετὰ γενικῆς, κυρίως σημαίνει κίνησιν ἔκ τινος, τὸ γαλλ. de chez· ἐπὶ τόπου, πὰρ νηῶν ἔλθωμεν Ἰλ. Ν. 744· παρὰ ναῦφιν ἐλευσόμεθ’ Μ. 225, κλ.· παρ’ Ὠκεανοῖο ῥοάων ἐρχομένη Ὀδ. Χ. 197· πὰρ νηῶν ἀπωθεῖσθαι Ἰλ. Θ. 533, κτλ.· δῶρα παρὰ νηὸς ἐνεικέμεν Τ. 194: ― ἐν τῇ κυριολεκτικωτάτῃ σημασίᾳ φάσγανον ὀξὺ ἐρυσσάμενος παρὰ μηροῦ Ἰλ. Α. 190, πρβλ. Φ. 173· σπασσάμενος .. ἄορ παχέος παρὰ μηροῦ Π. 473· ὡσαύτως, πλευρὰ παρ’ ἀσπίδος ἐξεφάνθη=ἐξεφάνησαν, ἐφάνησαν ἐγγὺς τῆς ἀσπίδος, Δ. 468 | Β. συνήθως ἐπὶ προσώπων, 1. μετὰ ῥημάτων σημαινόντων τὸ ἔρχεσθαι, ὑπάγειν, φέρειν κτλ., ἦλθε .. πὰρ Διὸς Ἰλ. Β. 787· παρ’ Αἰήταο πλέουσα Ὀδ. Μ. 70, κτλ., ὡσαύτως, τεύχεα καλὰ φέρουσα παρ’ Ἡφαίστοιο=ἐκ τοῦ ἐργοστασίου τοῦ Ἡφ., Ἰλ. Σ. 137, πρβλ. 617 | 2. μετὰ ῥημάτων σημαινόντων τὸ δέχεσθαι, λαμβάνειν, καὶ τὰ ὅμοια, τυχεῖν τινος παρά τινος Ὀδ. Ζ. 290, Ο. 158· πρίασθαί τινα παρά τινος Ξ. 452 | 3. μετὰ παθ. ῥημάτων, πὰρ Διὸς .. μῆνις ἐτύχθη Ἰλ. Ο. 122.

ΙΙ. μετὰ δοτικῆς, σημαίνει τὸ εἶναι πλησίον τινὸς προσώπου ἢ πράγματος, μετὰ ῥημάτων δηλούντων στάσιν, οἷον τὸ εἷναι, στῆναι, ἧσθαι, κτλ., καὶ οὕτως εἶναι ἐν χρήσει ὡς ἀπάντησις εἰς τὸ ἐρώτημα ποῦ;' Α. ἐπὶ τόπου, ἧσθαι πὰρ πυρί, κεῖσθαι παρὰ σηκῷ Ὀδ. Η. 154, Ι. 319· νέμεσθαι παρὰ πέτρῃ Ν. 408· ἑστάναι παρ’ ὄχεσφιν Ἰλ. Θ. 565· πὰρ ποσσί=παρὰ τοὺς πόδας τινός, Ξ. 411, κτλ.· παρὰ θύρῃσιν=κατὰ τὴν θύραν, Η. 346 παρὰ ῥηγμῖνι θαλάσσης Β 773, κτλ.· δεῖπνον ἕλοντο παρ’ ὄχθῃσιν ποταμοῖο Ὀδ. Ζ. 97, πρβλ. Ἰλ. Δ. 475, Υ. 53, κτλ. | Β. ἐπὶ προσώπων, πλησίον τινός, παρὰ τὸ πλευρόν τινος, πὰρ δὲ οἱ αὑτῷ εἶσε Θεοκλύμενον Ὀδ. 285· κεῖτο παρὰ μνηστῇ ἀλόχῳ Ἰλ. Ι. 556, πρβλ. Ζ. 246, κτλ· παρ’ ἀνδράσιν εὐνάζεσθαι Ὀδ. Ε. 119· δαίνυσθαι παρά τινι Θ. 243· στῆναι παρά τινι=πλησίον τινός, Ἰλ. Δ. 367· | 2. συχνάκις ὡς τὸ λατ. apud, τὸ γαλλ. chez, ἐν τῷ οἴκῳ τινός, πλησίον τινός, μένειν παρά τινι Ι. 427· θητεύειν ἀνδρὶ παρ’ ἀκλήρῳ Ὀδ. Λ. 490· φιλέεσθαι παρά τινι Ἰλ. Ν. 627 | 3. ὡς τὸ λατ. coram, ἐνώπιον, ἤειδε παρὰ μνηστῆρσιν Ὀδ. Α. 145 | 4. ὅταν γίνηται μνεία συγγραφέων, παρ’ Ὁμήρῳ apud Homerum, παρὰ Πλάτωνι, κτλ.

ΙΙΙ. μετ᾿ αἰτιατ., κυρίως σημαίνει τὸ ἔρχεσθαι πλησίον τινὸς ἢ κίνησιν παράλληλον πρός τι, ὅθεν εἶναι ἐν χρήσει ὡς καὶ ἡ μετὰ δοτικ., πλὴν ὅτι ἡ μετὰ δοτικ. σύνταξις ἐκφέρει ἁπλῶς στάσιν πλησίον τινός, ἐνῷ κατὰ τὴν μετ’ αἰτιατ. σύνταξιν ὑπάρχει ἀείποτε ἔννοιά τις ἐκτάσεως· Α. ἐπὶ τόπου, 1. μετὰ ῥημάτων δηλούντων τὸ ἔρχεσθαι, ὑπάγειν, κτλ., ἴτην παρὰ νῆας Ἰλ. Α. 347., Θ. 220, κτλ.· βῆ .. παρὰ θῖνα Α. 34, πρβλ. 327, κτλ.· τρέψας πὰρ ποταμόν=πλησίον, παραπλεύρως τοῦ ποταμοῦ, Φ. 603, πρβλ. Γ. 187· συχνότερον ἐπὶ προσώπων, εἶμι παρ’ Ἥφαιστον=εἰς τὸν θὰλαμον τοῦ Ἡφ. Σ. 143, πρβλ. Ὀδ. Α. 285, κτλ.| 2. μετὰ ῥημάτων στάσεως, = πλησίον, συχν. ἐν ἀναφορᾷ πρὸς προγενεστέραν κίνησιν (ἥτις ἔκφέρεται πλήρης ἐν φράσεσιν οἵα ἡ: ἧσο παρ’ αὐτὸν ἰοῦσα Ἰλ. Γ. 406, πρβλ. Λ. 577), ἔς ῥα θρόνους ἕζοντο παρ’ Ἀτρεΐδην Μενέλαον Ὀδ. Δ. 51, πρβλ. Ν. 372· ἡ μὲν τ’ ἀζομένη κεῖται ποταμοῖο παρ’ ὄχθας=καὶ αὕτη μὲν (δηλ. ἡ αἴγειρος) κεῖται ξηραινομένη παρὰ τὰς ὄχθας ποταμοῦ…, Ἰλ. Δ. 487, πρβλ. Μ. 381· παρ’ ἔμ’ ἵστασο=ἐλθὲ καὶ στάσου πλησίον μου, Λ. 314, πρβλ. 592., Υ. 49, κτλ.· παρὰ πυθμέν’ ἐλαίης θῆκαν Ὀδ. Ν. 122· οὕτω, κοιμήσαντο παρὰ πρυμνήσια=ὑπῆγαν καὶ ἐπλαγίασαν παρὰ τά …, Μ. 32, πρβλ. Γ. 460· τέμενος νεμόμεσθα ... παρ’ ὄχθας Μ. 313, πρβλ. Ζ. 34, κτλ. | 3. συχνάκις καὶ μετὰ ῥημάτων σημαινόντων τὸ πλήττειν, τραυματίζειν, κλ., βάλε στῆθος παρὰ μαζὸν Ἰλ. Δ. 480, κλ.· τὸν δ’ ἕτερον … κληῖδα παρ’ ὦμον πλῆξ’ Ε. 146· τύψε κατὰ κληῖδα παρ’ αὐχένα Φ. 117· πρβλ. Δ. 525, Θ. 325, κλ.· οὕτω αἰχμὴ δ’ ἐξεσύθη παρὰ νείατον ἀνθερεῶνα Ε. 293, πρβλ. Ρ. 310· ὡσαύτως, δησάμενος τελαμῶνι παρὰ σφυρὸν Ρ. 290. | 4. μετὰ ῥημάτων σημαινόντων τὸ παρέρχεσθαί τι, Ἰλ. Χ. 145, Ὀδ. Γ. 172 | β. παρ’ δύναμιν=ὑπὲρ δύναμιν, παρ’ δύναμιν δὲ οὐκ ἔστι, καὶ ἐσσύμενον πολεμίζειν, ἀντίθετον τῷ κατὰ δύναμιν, Ἰλ. Ν. 787 | γ. τὸ ἐναντίον τινός, παρὰ μοῖραν=ἐναντίον τῆς μοίρας, Ὀδ. Ξ. 509 (ἀκριβῶς ὡς τὸ ὑπὲρ μοῖραν Ἰλ. Υ. 336)· ἐν ἀντιθέσει πρὸς τὸ κατὰ μοῖραν, συχνάκις παρ’ Ὁμήρῳ.


IV. θέσις, ἡ παρὰ δύναται νὰ τεθῇ μετὰ τὸ πτωτικὸν καὶ μετὰ τῶν τριῶν πτώσεων, ἀλλὰ τότε κατ’ ἀναστροφὴν γίνεται πάρα: πλὴν ὅταν τὸ ληκτικὸν φωνῆεν πάσχῃ ἔκθλιψιν, οἱ ἐκδόται δὲν εἶναι σύμφωνοι, πρβλ. Ἰλ. Δ. 97, Σ. 400, πρὸς Σ. 191.

V. παρά, ἀπολ., ὡς ἐπίρρ., πλησίον, ὁμοῦ, εὐθύς, συχνάκις παρ’ Ὁμ.· τοῦτο πρέπει νὰ διακρίνηται ἀπὸ τῆς προθέσ. παρὰ ἐν τμήσει, ὅπερ ἐπίσης κοινὸν παρ’ Ὁμήρῳ. Ζ. ἡ πάρα (μετ’ ἀναστροφῆς) συχνάκις κεῖται, μάλιστα παρ’ Ὁμ. καὶ Ἡσ., ἀντὶ τοῦ πάρεστι καὶ τοῦ πάρεισι, ὅτε ἀείποτε πάσχει ἀναστροφήν.

Ἐτυμ.: πρὸς τὰ παρά, παραί, πρβλ. σανσκρ. parâ (a, ab), param (ultra)· λατ. per, ὀσκαν. per-um (sine)· γοτθ. fra-, fair· ἀρχ. σκανδιν. καὶ ἀγγλο-σαξον. for- (ἀγγλ. for- ἐν τῷ for swear, κλ.). ἀρχ. γερμ. far-, fer- (γερμ. ver-), κτλ.