φημί

ῥιζικὴ σημασία: διακηρύττω, ποιοῦμαι γνωστόν, φανερώνω· ὅθεν λέγω, διαβεβαιῶ, διϊσχυρίζομαι, καὶ τίθεται ἢ ἀπολύτως ἢ ἐν συντάξει μετ’ ἀπαρ. ἢ αἰτ.· τὸ δὲ ἀπαρέμφατον ἐνίοτε παραλείπεται, οἷον, σὲ κακὸν καὶ ἀνάλκιδα φήσει (ἐξυπακ. εἶναι) Ἰλ. Θ. 153 ― ἀκολούθως, ἐπειδὴ ὅ,τι λέγει τις ἐκφέρει συνήθως τὴν πεποίθησιν ἢ τὸ φρόνημα αὐτοῦ, τὸ φημὶ λαμβάνει τὴν σημασίαν τοῦ νομίζω, στοχάζομαι, πιστεύω, ὑποθέτω (πρβλ. φάσκω), φῆ γὰρ ὅγ’ αἰρήσειν Πριάμου πόλιν Ἰλ. Β. 37· φαίης κε ζάκοτόν τέ τιν’ ἔμμεναι ἄφρονά τε=θὰ ἔλεγες, θὰ ἐνόμιζες ὅτι..., Γ. 220· ἶσον ἐμοὶ φάσθαι=νὰ λέγῃ ὅτι εἶναι ἴσος πρὸς ἐμὲ (δηλ. νὰ φαντάζηται ὅτι...), Α. 187., Ο. 167.

ΙΙ. Ἰδιαίτεραι φράσεις: φασὶ παρενθετικῶς, λέγουσι, «λέγουν», λέγεται, Ἰλ. Ε. 638, Ὀδ. Ζ. 42.

ΙΙΙ. ἐπὶ μᾶλλον ὡρισμένης σημασίας, ὡς τὸ κατάφημι, λέγω μάλιστα, βεβαιῶ, ἰσχυρίζομαι, διαβεβαιῶ.

Ἐτυμ.: ἐκ τοῦ φάσκω παρελαμβάνοντο πᾶσαι αἱ ἐγκλίσεις τοῦ ἐνεστ. πλὴν τῆς ὁριστικῆς. Ἐκ τῆς ῥ. Ell παραλαμβάνεται ὁ συνηθέστερος τύπος τοῦ ἀορ. εἶπον, ὡς καὶ ὁ τύπος εἶπα· ἐκ δὲ τοῦ θέματος *ῥέω παραλαμβάνεται ὁ πρκμ. εἴρηκα, παθ. πρκμ. εἴρημαι, παθητ. ἀόρ. ἐρρήθην καὶ ἐρρέθην, μέλλ. παθ. εἰρήσομαι· ἐν ᾧ ὁ μέλλ. ἐρῶ, ἰων. ἐρέω, λαμβάνεται ἐκ τοῦ ποιητ. ἐνεστ. εἴρω. Τὸ φημὶ ἀνήκει εἰς τὴν ῥ. ΦΑ (ἴδε ἐν λέξ. φάω), ἐξ ἧς παράγεται καὶ τὸ φαίνω, ἡ δὲ κοινὴ αὐτοῦ μετὰ τοῦ φημὶ ἔννοια εἶναι ἡ τοῦ φέρω εἰς φῶς, καθιστῶ γνωστόν, ὅθεν καὶ οἱ τύποι τοῦ παθ. πρκμ. τοῦ φημὶ εἶναι οἱ αὐτοὶ πρὸς τοὺς τοῦ φαίνω.

[ἔφατο γ’ ἑν. μέσ. ἀορ. β’ (Α 33)]
[φάσθαι, ἐπ. μεσ. ἀπρφ. (Α 187)]
[φάτο, ἐπ. ἀντὶ ἔφατο, γ’ ἑν. ἀορ. β’ (A 188)]