μετά

(με + -τα) ποιητ. μέτα, μεταί΄ δωρ. πεδὰ ἤ πέδα΄ ὁσάκις κεῖται μετὰ τὸ οὐσ. ἀναβιβάζει τὸν τόνον εἰς μέτα - προθ. μετὰ γεν., δοτ., αἰτ.

Ι. μετὰ γεν., ἐν τῷ μέσῳ (προσώπων ἢ πραγμάτων), μεταξύ | 2. ἀπὸ κοινοῦ μετά τινος, μὲ τὴ βοήθειά τινος, μὲ τὴν εὔνοιάν τινος' μετ᾿ Ἀθηναίης=μὲ τὴ βοήθεια τῆς Ἀθηνᾶς | 3. μετά τινος (ἐν τῇ ἐννοίᾳ τοῦ: διά τινος, ἐξ αἰτίας τινός)΄ μετ' ἀρετῆς πρωτεύειν=διὰ τῆς ἀρετῆς, ἀρετῆς ἕνεκα.

ΙΙ. μετὰ δοτ., κυρίως ἐπὶ προσώπων΄ μεταξύ τινων, ἐν τῷ μέσῳ των, συνοδευόμενος ὑπ᾿ αὐτῶν' μετὰ τριτάτοισιν ἄνασσεν' - ἐνίοτε σημαίνει, ἐπὶ πλέον, ἐπιπροσθέτως, προσέτι, μαζί μέ... | 2. ἐπὶ πραγμάτων, ἐν τῷ μέσῳ των, μεταξὺ αὐτῶν, μαζὶ μὲ αὐτά' μετὰ νηυσί, μετὰ κύμασι, μετ᾿ ἀστράσι, μετὰ πνοιῇς ἀνέμοιο.

ΙΙΙ. μετ᾿ αἰτ., ἐπὶ κινήσεως, κατ᾿ εὐθεῖαν εἰς τὸ μέσον (ἄλλων προσώπων), μεταξὺ αὐτῶν' μετὰ λαὸν Ἀχαιῶν=μετέβη πρὸς τοὺς Ἀχαιούς, μεταξὺ τῶν Ἀχαιῶν' - εἰς ἀναζήτησή τινος, κατόπιν τινός, πρὸς συνάντησή τινος ἤ καὶ μετὰ ἐχθρικῆς σημ. πρὸς καταδίωξίν του' - ὅθεν, μὲ τὸν σκοπὸ νά..., πρός τι, ἀποβλέπων εἴς τι...΄ πόλεμον μέτα θωρήσσοντο=ὡπλίζοντο πρὸς πόλεμον | 2. ἐπὶ τόπου, ἔπειτα, κατόπιν, ἀμέσως ἔπειτα, ὄπισθεν (πάντα ἐπὶ τοπικῇ ἐννοίᾳ) | 3. ἐπὶ χρόνου, κατόπιν, ἀμέσως ἔπειτα, τὴν ἑπομένην στιγμήν, ὕστερον (πάντα ταῦτα χρονικῶς)' μετὰ ταῦτα=ὕστερον ἀπὸ αὐτα, κατόπιν΄ μεθ᾿ ἡμέραν=κατὰ τὸ διάστημα τῆς ἡμέρας | 4. ἐπὶ τάξεως, ἐπὶ σειρᾶς (ἀπὸ ἀπόψεως ἀξίας, ἀξιώματος, εὐγενείας, κλπ.), ὁ κατόπιν ἐρχόμενος, ὁ ἀμέσως ἔπειτα ἐρχόμενος | 5. συμφώνως πρός..., κατὰ τό...΄ μετὰ σὸν καὶ ἐμὸν κῆρ=κατὰ τὴν καρδιά σου καὶ τὴ δική μου, σύμφωνα μὲ τοὺς πόθους σου καὶ τοὺς δικούς σου | 6. μεταξύ, ἐν μέσῳ, μέσα εἰς, ἐντός΄ μετὰ πάντας ἄριστος=ἄριστος μεταξὺ ἄλλων.

ΙV. ὡς ἐπίρρ., τοπ., μεταξὺ αὐτῶν, μαζὶ μέ... | 2. χρον., καὶ ἔπειτα, ἀμέσως ἔπειτα, αὐθὺς κατόπιν, ἀκολούθως | 3. κατόπιν, μετὰ ταῦτα, ἔπειτα ἀπό...

V. ἐν συνθέσει, σημαίνει κοινότητα, συμμετοχή: μετα-δίδωμι, μετέχω | 2. μεσολαβοῦν διάστημα τοπικὸ καὶ χρονικό, μεταξύ, ἐν τῷ μεταξύ, διαρκοῦντος τοῦ...: μετ-αίχμιον, μετα-πύργιον | 3. χρονικὴ διαδοχή: μετα-δόρπιος, μετ-αυτίκα | 4. τὸ κατόπιν, τὸ ἀκολουθεῖν ἐκ τοῦ πλησίον, τὸ καταδιώκειν: μεταδιώκω, μετοίχομαι | 5. τὸ ἐγκαταλείπειν τι: μεθ-ίημι | 6. τὸ ὄπισθεν: μετά-φρενον | 7. τὸ ὀπίσω, πάλιν ὀπίσω, τὸ ἀντιστρόφως: μετα-τρέπω, μετα-στρέφω | 8. συχνότατα δηλοῖ ἀκόμη μεταβολήν (ἀλλαγήν) τόπου, καταστάσεως, διαθέσεων (σχεδίων) κλπ.: μετα-βαίνω, μετα-βάλλω, μετα-γιγνώσκω, μετα-βουλεύω.

[Ι. Σταματάκου - Λεξικόν της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσης]