ὅδε, ἥδε, τόδε

δεικτικὴ ἀντωνυμία, οὗτος, αὕτη, τοῦτο, σχηματισθεῖσα τῇ προσθήκῃ τοῦ ἐγκλιτικοῦ -δε εἰς τὴν παλαιὰν δεικτικὴν ἀντων. ὁ, ἡ, τό, καὶ κλίνεται κατ’ αὐτήν, κατὰ πάσας τὰς πτώσεις.

I. ἐπὶ τόπου, ὡς τὸ γαλλ. voici, πρὸς δεῖξιν πράγματος παρόντος ἢ ἐνώπιόν τινος ὄντος, Ἕκτορος ἥδε γυνή=αὕτη εἶναι…, ἢ «νὰ» ἡ γυνὴ τοῦ Ἕκτορος, Ἰλ. Ζ. 640 | 2. ὡσαύτως μετὰ ῥημάτων ἐνεργείας, σχεδὸν ἐπὶ τῆς σημασίας τοῦ ὧδε, «ἐδῶ», ἀνδρί, ὅστις ὄδε κρατέει=ὅστις ἐδῶ κυβερνᾷ, Ἰλ. Ε. 175· ἔγχος μὲν τόδε κεῖται ἐπὶ χθονός, Υ. 345, πρβλ. Φ. 533, Ὀδ. Α. 185, κτλ. | 3. ἐνίοτε προστίθεται ἀντωνυμία προσωπική, ὅδ’ ἐγὼ ... ἤλυθον=ἰδοὺ ἦλθον, Ὀδ. Π. 205· ἡμεῖς οἵδε περιφραζώμεθα=ἡμεῖς ἐδῶ ἂς …, Α. 76· δῶρα δ’ ἐγὼν ὅδε... παρασχεῖν=ἰδοὺ ἐγὼ [ἕτοιμος] νὰ παράσχω…, Ἰλ. Τ. 140· ὡσαύτως μετ’ οὐσιαστ., ὅδ’ αὐτὸς ἐγὼ Ὀδ. Φ. 207., Ω. 321. | 4. οὕτω μετὰ τοῦ ἐρωτηματ. τίς, τίς ὅδε Ναυσικάᾳ ἕπεται=τίς εἶναι οὗτος ὅστις...; Ὀδ. Ζ. 276, πρβλ. Α. 225· τί κακὸν τόδε πάσχετε;=τί κακὸν εἶναι τοῦτο ὅπερ πάσχετε, Υ. 351 | 5. εἰς ἐπιρρήματα τόπου ἢ χρόνου ἡ ἀντωνυμ. αὕτη προσθέτει ἀκρίβειαν, αὐτοῦ τῷδ’ ἐνὶ δήμῳ=αὐτοῦ μεταξὺ τούτου ἀκριβῶς τοῦ λαοῦ, Ὀδ. Β. 317· μέν’ αὐτοῦ τῷδ’ ἐνὶ χώρῳ Κ. 271.

ΙΙ. ἐπὶ χρόνου εἰς δήλωσιν τοῦ ἀμέσως παρόντος' τοῦδ’ αὐτοῦ λυκάβαντος=κατ’ αὐτὴν ταύτην τὴν ἡμέραν, Ὀδ. Ξ. 161.

ΙΙΙ. ἐπὶ γενικωτέρας ἐννοίας, πρὸς δεῖξιν πράγματος ὑπάρχοντος ἐνώπιόν τινος, ἐπεὶ οὐκ ἔρανος τάδε γ’ ἐστίν=αἱ ἑτοιμασίαι τὰς ὁποίας βλέπω δὲν εἶναι ἔρανος, Ὀδ. Α. 226 | 2. εἰς δεῖξιν ἢ δήλωσιν πράγματος ὃ μέλλει ἀμέσως νὰ τελεσθῇ, τόδε μοι κρήηνον ἐέλδωρ (ὅπερ καὶ γίνεται), Ἰλ. Α. 41, πρβλ 504, Η. 375, Ὀδ. Α. 376, Β. 141, κτλ.

IV. Ἐπίρρ. χρῆσις πτώσεών τινων: 1. τῇδε, α. ἐπὶ τόπου, ἐνταῦθα, εἰς τοῦτο, τὸ μὲρος, λατ. hac, Ἰλ. Μ. 315, Ὀδ. Ζ. 173, κτλ. | β. ἐπὶ τρόπου, οὕτως, Ἰλ. Σ. 512 | 2. αἰτιατ. οὐδ. τόδε, εἰς τοῦτο τὸ μέρος, ἐδῶ, Ἰλ. Ξ. 598 Ὀδ. Α. 409, κτλ.· ὡσαύτως, δεῦρο τόδε Ἰλ. Ξ. 309, Ὀδ. Ρ. 444, 524. | β. ὅθεν, δι’ ὃ, Υ. 217, Ψ. 213· - οὕτω καὶ αἰτ. οὐδ. πληθ. τάδε, διὰ ταῦτα, ὅθεν, Ἰλ. Ι. 77.

[τήνδε, αἰτ. ἑν. τῆς ἀντων. ἥδε (A 127)]