Πέμπτη 27 Νοεμβρίου 2008

μή

(σανσκρ. ), εἶναι ἀρνητικὸν μόριον ἐμφαῖνον βούλησιν καὶ σκέψιν, ἐνῷ τὸ οὐ εἶναι τὸ ἐμφαῖνον γεγονὸς ἢ πραγματικότητα· τὸ μὴ ἀπορρίπτει, τὸ δὲ οὐ ἀρνεῖται· τὸ μὴ εἶναι σχετικόν, τὸ δὲ οὐ ἀπόλυτον· τὸ μὴ εἶναι ὑποκειμενικόν, τὸ δὲ οὐ ἀντικειμενικόν. Αἱ αὐταὶ διαφοραὶ ἰσχύουσι καὶ ἐν πᾶσι τοῖς συνθέτοις τοῦ μὴ καὶ οὐ. Τὸ μὴ δηλοῖ ὅτι κατὰ τὴν γνώμη κάποιου (κάποιος νομίζει ὅτι) ἕνα πρᾶγμα δὲν εἶναι ἔτσι, ἐνῷ τὸ οὐ δηλοῖ ὅτι τὸ πρᾶγμα αὐτὸ δὲν εἶναι ἔτσι (ἀπόλυτα, ἀντικειμενικά, καὶ ὄχι κατὰ τὴν γνώμη τοῦ λέγοντος).

I. ἐν ἀνεξάρτητοις προτάσεσι, κεῖται ἐπὶ ἐκφράσεων θελήσεως ἢ ἐπιθυμίας, προσταγῆς, προτροπῆς, παραινέσεως, 1. μετὰ προστ. ἐνεστ., ὅτε ἐκφέρει συνεχῆ ἀπαγόρευσιν, ἐν τῷ β΄ προσώπῳ, μή μ’ ἐρέθιζε Ἰλ. Α. 23, κ. ἀλλ.· ἐν τῷ γ΄ προσ., μή μευ πειράτω Ι. 345, κτλ.· ― σπανιώτερον μετὰ προστ. ἀορ., μ. ἔνθεο... τιμῇ Δ. 410, πρβλ. Ὀδ. Ω. 248, γ΄ πρόσ., μή τις ἀκουσάτω Ὀδ. Π. 301, προστ. πρκ. γ΄ προσ., μή τις ὀπίσσω τετράφθω Ἰλ. Μ. 172 | 2. μεθ’ ὑποτακτ., ὅτε τὸ β΄ πρόσ. τοῦ ἀορ. εἶναι κοινότατον παρ’ Ὁμ., καὶ δηλοῖ ὡρισμένην ἀπαγόρευσιν, ἀποτροπὴν ἢ παραίνεσιν, μὴ δή μ’... ἐάσῃς Ἰλ. Ε. 684, πρβλ. Ζ. 265, οὕτω καὶ τὸ σπάνιον ποιητ. α΄ ἑνικ., μή σε... κιχείω Ἰλ. Α. 26, πρβλ. Φ. 475., Χ. 123 | 3. μετὰ μέλλ. ὁριστ., ἀμφίβολος σύνταξις· ἐν Ἰλ. Ο. 115, μή νῦν μοι νεμεσήσετ’, ὁ τύπος εἶναι ἐπ. ἀντὶ νεμεσήσητ’ | 4. μὴ μετ’ εὐκτ. δηλοῖ ἀπευχήν, δηλ. εὐχὴν ὅπως μὴ γείνῃ τι, συχνότερον μετ’ ἀορ., μὴ σέ γ’ ἐν ἀμφιάλῳ Ἰθάκῃ βασιλῆα Κρονίων ποιήσειε Ὀδ. Α. 386, πρβλ. 403· ἐνταῦθα δυνάμεθα νὰ ὑπαγάγωμεν καὶ τὸ Λ. 613, ὅπερ καλῶς ἑρμηνεύει ὁ Merry ἐν τόπῳ· ― ἐν Ὀδ. Δ. 684-5, ἡ ἄρνησις ἀνήκει ἀπολειστικῶς εἰς τὴν μετοχ., ἐνταῦθα ὡσαύτως ἴδε Merry ἐν τόπῳ. β. ἐπὶ εὐχῶν ἀναφερομένων εἰς παρελθόντα καὶ ἑπομένως ἀνεκπληρώτων κεῖται ἡ ὁριστ., μὴ ὄφελες λίσσεσθαι Ἰλ. Ι. 698, πρβλ. Ὀδ. Λ. 548 | 5. ἐπὶ εὐχῶν καὶ ὅρκων ἐνίοτε τὸ μὴ τίθεται ἐν ἀνεξαρτήτῳ προτάσει, ὅπου τὸ οὐ θὰ ἦτο ὁμαλώτερον, ἴστω Ζεύς..., μὴ μὲν τοῖς ἵπποισιν ἀνὴρ ἐποχήσεται ἄλλος Ἰλ. Κ. 330· ἴστω νῦν τόδε γαῖα..., μή... Ποσειδάων... πημαίνει Τρῶας Ο. 41 | 6. μετὰ τῆς ἀπαρ., α. ὅταν αὕτη ἐπέχῃ τόπον προστακτ., μὴ δή μοι ἀπόπροθεν ἰσχέμεν ἵππω Ἰλ. Ρ. 501· μὴ πρὶν ἐπ’ ἠέλιον δῦναι Β. 413.

II. ἐν εξαρτημέναις προτάσεσι· 1. μετὰ τῶν τελικῶν συνδέσμων: ἵνα, ὅπως, ὡς, ὄφρα (ποιητ.)' ἵνα μὴ Ἰλ. Τ. 359, κ. ἀλλ., ὡς μὴ Ἰλ. Θ. 37, ὄφρα μὴ Ἰλ. Α. 118, κ. ἀλλ., ὡς ἂν... μὴ Ὀδ. Δ. 749 | β. τὸ μή, συχνάκις κεῖται καθ’ ἑαυτό=ἵνα μή, ἀπόστιχε μή τι νοήσῃ Ἥρη Ἰλ. Α. 522, πρβλ. 587· λίσσεσθαι... μή οἱ... χολώσαιτο φρένα κούρη Ὀδ. Ζ. 147 | 2. ἐν τῇ προτάσει τῶν ὑποθετικῶν λόγων, μετὰ τὸ εἰ ( ἐπ. αἰ), εἴ κε, (αἴ κε), εἰ ἄν, ἤν, ἐάν, ἄν, καὶ μετὰ χρονικῶν συνδέσμων κειμένων ὑποθετικῶς, ὡς ἐπειδάν, ὅταν, κτλ. | 3. ἐν ταῖς ἀναφορικαῖς προτάσεσιν, ὁσάκις περιέχουσιν ὑπόθεσιν ἢ δηλοῦσιν ἀοριστίαν καὶ καθολικότητα, συνηθέστερον μεθ’ ὑποτακτ., ᾧ μὴ ἄλλοι ἀοσσητῆρες ἔωσιν Ὀδ. Δ. 165, κ. ἀλλ. | 4. μετ’ ἀπαρεμφ., α. ἁπανταχοῦ ἀπὸ τοῦ Ὁμ. καὶ ἐφεξῆς πλὴν ὁπόταν ἐξαρτᾶται ἐκ ῥημάτων λεκτικῶν ἢ δοξαστικῶν (ἐν πλαγίῳ λόγῳ) ἀλλὰ καὶ τότε ἐνίοτε | β. κατὰ πλεονασμὸν ὅταν τὸ ἀπρμφ. ἐξαρτᾶται ἐκ ῥημάτων ἐχόντων ἀρνητικὴν δύναμιν, σημαινόντων ἄρνησιν, ἀπαγόρευσιν, ἐναντίωσιν, ἀπιστίαν, κώλυσιν, στέρησιν καὶ τὰ ὅμοια, ὁ δ’ ἀναίνετο μηδὲν ἑλέσθαι Ἰλ. Σ. 500 (ἄνευ τοῦ μὴ αὐτόθι 450) | γ. μετὰ τὰ λεκτικὰ καὶ δοξαστικὰ ῥήματα (ἐν πλαγίῳ λόγῳ) ἡ συνήθης καὶ ὁμαλὴ ἄρνησις εἶναι ἡ διὰ τοῦ οὐ· ἀλλ’ ὁσάκις τὰ ῥήματα ταῦτα ἐμφαίνουσιν ἐνέργειαν τῆς βουλήσεως, ὡς τὰ σημαίνοντα ὅρκον, ὑπόσχεσιν, πίστιν καὶ τὰ ὅμοια, ἡ ἄρνησις ἐπ’ ἴσης ἐκφέρεται διὰ τοῦ μή· - οὕτω μετὰ τὰ ῥήματα ὄμνυμι, Ἰλ. Ι. 133, Ὀδ. Ε. 179 | 5. μετὰ τὰ ῥήματα τὰ δηλοῦντα φόβον, στενοχωρίαν, προσδοκίαν κακοῦ (πρβλ. μὴ οὐα. ὅταν τὸ ἀντικείμενον φόβου εἶναι μέλλον, συχνότερον μετ’ ἀορ., δέδοικα... μή σε παρείπῃ=μήπως σὲ ἀπατήσῃ, Ἰλ. Α. 555, πρβλ. Ι. 244., Ν. 745.

ΙΙΙ. ἐν ἐρωτήσεσι: 1. ἐπὶ εὐθείας ἐρωτήσεως, α. ὅταν περιμένηται ἢ προμηνύηται ἀπόκρισις ἀρνητική, ἐνῷ ἡ διὰ τοῦ οὐ ἐκφερομένη ἐρώτησις περιμένει ἀπάντησιν καταφατικήν, παρ’ Ὁμήρῳ μόνον, ἦ μή.., Ὀδ. Ζ. 200., Ι. 405 | 2. αἱ διὰ τοῦ μὴ ἐκφερόμεναι πλάγιαι ἐρωτήσεις ἀνάγονται ἐπὶ τέλους εἰς τὴν σύνταξιν τοῦ μὴ μετὰ ῥημάτων φόβου καὶ προσδοκίας κακοῦ, ὄφρα ἴδωμεν μή τοι κοιμήσωνται Ἰλ. Κ. 98, πρβλ. 101, Ὀδ. Φ. 395.

IV. μετ᾿ ἄλλων μορίων, ὡσεὶ ἐν συνθέσει, μὴ ἀλλά, μὴ γάρ, μὴ οὐ, μὴ ὅπωςὅτι, μή ποτε, κτλ., ἅπερ ἅπαντα ζητητεα κατ’ ἀλφαβητικὴν τάξιν· ἕκαστον δὲ αὐτῶν παραβλητέον πρὸς τὸν ἀντίστοιχον τύπον τὸν μετὰ τοῦ οὐ.

Δεν υπάρχουν σχόλια: