εἰ

ἐπ. δὲ καὶ δωρ. αἰ, λατ. si, ὑποθετικὸν μόριον ἐν χρήσει ἐπὶ ὑποθέσεων καὶ ἐπὶ πλαγίων ἐρωτήσεων. Κατὰ τὴν πρώτην περίπτωσιν τὸ κανονικὸν αὐτοῦ ἀρνητικὸν εἶναι τὸ μή, ἐν δὲ τῇ ἑτέρᾳ τὸ οὐ.

Ι. ἐπὶ ὑποθέσεων, Α. μεθ’ ὁριστικῆς, 1. μετὰ ἐνεστῶτος, παρακειμένου καὶ ἀορίστου, ὅταν ἁπλῶς ἐκφέρῃ παροῦσαν ἢ παρελθοῦσαν ὑπόθεσιν, περὶ τῆς ἐκπληρώσεως ἢ μὴ ἐκπληρώσεως τῆς ὁποίας οὐδὲν ὑπονοεῖται, εἰ δ’ οὕτω τοῦτ’ ἐστίν, ἐμοὶ μέλλει φίλον εἶναι Ἰλ. Α. 564 | 2. μετὰ ἱστορικῶν χρόνων, ὅταν δηλῶται ὅτι ἐάν τι εἶχεν οὕτως ἢ ἄλλως καὶ τὸ ἀποτέλεσμα θὰ ἦτο τοιοῦτον, καὶ τότε ἐν τῇ ἀποδόσει ὑπάρχει ἱστορ. χρόνος μετὰ τοῦ ἄν: α. ὁ παρατ. μετὰ τοῦ εἰ σχετίζει τὴν ὑπόθεσιν πρὸς τὸ παρὸν ἢ πρὸς συνεχῆ ἢ ἐπαναλαμβανομένην ἐνέργειαν ἐν τῷ παρελθόντι (παρ’ Ὁμήρ. ἀείποτε τὸ δεύτερον)' εἰ γὰρ ἐγὼ τάδε ᾔδε’... οὐκ ἂν ὑπεξέφυγε=ἂν ἐγὼ ἤμην ἐν γνώσει τούτων..., Ἰλ. Θ. 366. | β. ὁ ἀόρ. μετὰ τοῦ εἰ σχετίζει τὴν ὑπόθεσιν πρὸς τὸ παρελθόν, πρβλ. Ἰλ. Ε. 679, Ὀδ. Δ. 363.

Β. μεθ’ ὑποτακτικῆς, τὸ εἰ κανονικῶς ἑνοῦται μετὰ τοῦ ἄν (ἐπ. κε, κεν), καὶ σχηματίζει τὴν σύνθετον λέξιν ἐάν, συνηρ. ἤν, ἄν˙ ἀλλ’ ο Ὅμ. οὐχὶ σπανίως παραλείπει τὸ ἄν (κε, κεν), π.χ. ἐν Ὀδ. Ε. 221., Ξ. 372 | 1. ὅταν ἡ ἀπόδοσις ἔχῃ μέλλοντα, τὸ ἐὰν μεθ’ ὑποτακτ. ἐμφαίνει ὑπόθεσιν ἐν τῷ μέλλοντι, ζωηροτέραν μὲν τῆς τοῦ εἰ μετ’ εὐκτικῆς, ἀλλ’ ἧττον ζωηρὰν τῆς τοῦ εἰ μεθ’ ὁριστικῆς μέλλοντος˙ εἰ δέ κεν ὣς ἔρξῃς καίτοι πείθωνται Ἀχαιοί, γνώσῃ ἔπειθ’... Ἰλ. Β. 364, πρβλ. Α. 128., Γ. 281, Ὀδ. Ρ. 549 | 2. ὅταν ἡ ἀπόδ. ἐκφέρηται κατ’ ἐνεστῶτα καὶ δηλοῖ συνήθη ἢ ἐπαναλαμβανομένην πρᾶξιν, ἡ υποτακτικὴ ἐν τῇ προτάσει ἐμφαίνει γενικὴν ὑπόθεσιν, ἄν ποτε συμβῇ τοῦτο ἢ ἐκεῖνο (ὅπερ ἐν ταῖς νεωτέραις γλώσσαις, ὡς συνήθως καὶ ἐν τῇ λατινικῇ, ἐκφέρεται κατ’ ἐνεστ. ὁριστ.), ἤν ποτε δασμὸς ἵκηται, σοὶ τὸ γέρας πολὺ μεῖζον (ἐνν. ἐστί)=ἐάν ποτε γείνῃ διανομή, τὸ ἰδικόν σου μερίδιον εἶναι (πάντοτε) μεγαλείτερον, Ἰλ. Α. 166˙ προσέτι παραλειπομένου τοῦ ἄν, εἴπερ γάρ τε χόλον... καταπέψῃ, ἀλλὰ... ἔχει κότον, ὄφρα τελέσσῃ Α. 81.

Γ. μετ’ εὔκτικῆς τὸ εἰ οὐδέποτε λαμβάνει τὸ ἄν, καὶ εἶναι ἐν χρήσει ὅταν ἡ ἀπόδοσις ἔχῃ τὴν εὐκτικὴν μετὰ τοῦ ἄν, τὸ εἰ μετ’ εὐκτ. ἐν τῇ προτάσει καθόλου ἐμφαίνει μέλλουσαν ὑπόθεσιν ἧττον ὡρισμένως καὶ ζωηρῶς τοῦ ἐὰν μεθ’ ὑποτακτικ., καὶ διαφέρει τῆς συντάξεως ἐκείνης ὡς διαφέρει τὸ «ἂν ἤθελε ὑπάγῃ» ἦ κεν γηθήσαι Πρίαμος Πριάμοιό τε παῖδες..., εἰ σφῶιν τάδε πάντα πυθοίατο μαρναμένοιν, βεβαίως θὰ ἔχαιρον ἂν ἤθελον ἀκούσῃ..., Ἰλ. Α. 255, πρβλ. Η. 28, Ὀδ. Γ. 223' παρ’ Ὁμ. ἡ εὐκτ. τοῦ ἐνεστ. ἐνίοτε κεῖται ἐν τῇ προτάσει, ὡς ἡ ὁριστ. τοῦ παρατατ. παρ’ Ἀττ. πρὸς δήλωσιν μὴ ἐκτελουμένης ὑποθέσεως ἐν τῷ ἐνεστῶτι, εἰ νῦν ἐπ’ ἄλλῳ ἀθλεύοιμεν, ἦ τ’ ἂν ἐγώ... φεροίμην, ἂν τώρα ἡμιλλώμεθα... κτλ., Ἰλ. Ψ. 274.

Δ. συντάξεις ἐλλειπτικές, 1. ἐνίοτε ἡ ἀπόδοσις ὑπονοεῖται ἐκ τῶν συμφραζομένων, χωρὶς νὰ τίθηται, τότε δὲ τὸ εἰ ἢ ἐὰν ἔχει τὴν δύναμιν τοῦ: ἐπὶ τῇ ὑποθέσει ὅτι..., ἐν περιπτώσει καθ’ ἥν..., παρέζεο καὶ λαβὲ γούνων, αἴ κέν πως ἐθέλῃσιν ἐπὶ Τρώεσσιν ἀρῆξαι=κάθισε πλησίον αὐτοῦ καὶ βάλε τὰς χεῖράς σου ἐπὶ τῶν γονάτων αὐτοῦ ἴσως τὸν καταπείσῃς νὰ βοηθήσῃ τοὺς Τρῶας, ἂν τυχὸν θέλῃ νὰ τὸ πράξῃ, Ἰλ. Α. 408, πρβλ. Α. 66, Ὀδ. Α. 94., Γ. 92 | 2. ἐνίοτε ἡ ἀπόδοσις ἀποσιωπᾶται ἐντελῶς διὰ ῥητορικοὺς λόγους, ὅτε ἡ ἔλλειψις αὐτῆς εἶναι ἐμφαντικωτέρα τῆς ὑπάρξεως αὐτῆς, εἴ περ γάρ κ’ ἐθέλῃσιν Ὀλύμπιος... στυφελίξαι=ἂν θέλῃ νὰ τὸν ἀνατρέψῃ θὰ τὸ κάμῃ, Ἰλ. Α. 580˙ ἀλλ’ εἰ μὲν δώσουσι γέρας... εἰ δέ κε μὴ δώωσιν, ἐγὼ δέ κεν αὐτὸς ἕλωμαι=ἀλλ’ εἰ μὲν παρέξωσι γέρας (καλῶς ἂν ἔχοι τὸ πρᾶγμα) ἐὰν δὲ μὴ δῶσιν, ἐγὼ δ’ ἂν αὐτὸς παραγενόμενος ἀφέλωμαι (Θ. Γαζῆς), Α. 135, πρβλ. Ζ. 150 | 3. κατὰ παρομοίαν ἔλλειψιν τῆς ἀποδόσεως εἰ γὰρ (ἐπ. αἳ γὰρ) καὶ εἴθε (ἐπ. αἴθε), μετ’ εὐκτικῆς ἢ ἱστορικῶν χρόνων τῆς ὁριστ. ἐκφράζει εὐχὴν (ὅτε ἡ εὐκτ. καὶ ἡ ὁριστ. ἔχουσι τὴν αὐτὴν δύναμιν ἣν καὶ ἐν ἀπολύτῳ προτάσει), αἲ γὰρ ἐμοὶ τοσσήνδε θεοὶ δύναμιν παραθεῖεν=εἴθε οἱ θεοὶ νά μοι δώσωσι τόσην δύναμιν, Ὀδ. Γ. 205, πρβλ. Ξ. 440. Παρὰ ποιηταῖς ἐνίοτε τὸ εἰ μόνον εὕρηται οὕτω μετ’ εὐκτικῆς, ἀλλ’ εἴ τις... καλέσειεν Ἰλ. Κ. 111. Ἐνίοτε, εἰ γάρ ἢ εἴθε προηγεῖται τοῦ ὤφελον ἢ ὤφελλον μετ’ ἀπαρ. ἐπὶ εὐχῆς˙ ἴδε ὀφείλω. Ἐνίοτε τὰ μόρια ταῦτα συντάσσονται καὶ μετὰ μόνου ἀπαρεμφ. ἐπὶ εὐχῆς, αἲ γάρ... τοῖος ἑών, οἷός ἐσσι... παῖδά τ’ ἐμὴν ἐχέμεν καὶ ἐμὸς γαμβρὸς καλέεσθαι Ὀδ. ΙΙ. 313 | α. τὸ εἰ δέ, ὅπερ κυρίως ἀνταποκρίνεται πρὸς τὸ εἰ μέν, κεῖται πολλάκις ἐλλειπτικῶς, εἰ δὲ καὶ αυτοί, φευγόντων=προσληπτέον τό, βούλονται, ἵν’ ᾖ, ἐὰν δὲ καὶ αυτοὶ βούλωνται, φευγέτωσαν (Σχόλ.), Ἰλ. Ι. 46˙ οὕτως, εἰ δέ, σὺ μέν μευ ἄκουσον, ἐγὼ δὲ κέ τοι καταλέξω=εἰ δ’ ἀμφιβάλλεις, σὺ μέν ἄκουσόν μου, ἐγὼ δέ σοι πάντα διηκριβωμένως ἐρῶ (Θ. Γαζῆς), αὐτόθι 262˙ οὕτω καί, εἰ δ’ ἄγε, ἐπὶ παρακελεύσεως, προτροπῆς, ἐμπρός, ἔλα, (πλήρης δὲ ἡ φράσις εἶναι˙ εἰ δὲ βούλει, ἄγε), Ὀδ. Α. 271, κτλ.˙ οὕτως, εἰ δ’ ἄγε δή, εἰ δ’ ἄγε μήν, εἰ δ’ ἄγε μοι, εἰ δ’ ἄγε νῦν Ὅμ.˙ ὡσαύτως, εἰ δ’ ἄγετε Ἰλ. Χ. 381.

Ε. μετ’ ἄλλων μορίων: 1. περὶ τῆς διαφορᾶς μεταξὺ τοῦ καὶ εἰ (ἢ καὶ ἐὰν ἢ κἂν) καὶ τοῦ εἰ καὶ (ἢ ἐὰν καί), ἴδε καί: - τὸ ἐναντίον τοῦ καὶ εἰ εἶναι οὐδ’ εἰ, τὸ δὲ τοῦ εἰ καὶ εἶναι εἰ μηδέ | 2. περὶ τοῦ ὡς εἰ, ὡς εἴ τε, ὥσπερ εἰ, κτλ., ἴδε ὡς καὶ ὥσπερ | 3. περὶ τοῦ εἰ δὴ καὶ εἴπερ ἴδε εἰ δὴ καὶ εἴπερ | 4. εἴ γε=ἂν τῷ ὄντι, ἢ ἂν τοὐλάχιστον, ἂν πράγματι, ἐνίοτε σχεδόν, ἀφοῦ, λατ. si quidem.

ΙΙ. ἐπὶ πλαγίων ἐρωτήσεων, λατ. an, ἑπομένης ὁριστ., ὑποτακτ. ἢ εὐκτικῆς, κατὰ τοὺς κανόνας τῆς συντάξεως τῶν πλαγίων λόγων (ὧν ἰδιαίτερον εἶδος ἀποτελοῦσιν αἱ πλάγιαι ἐρωτήσεις): μεθ’ ὁριστικῆς, ἀρχικοῦ χρόνου ἡγουμένου, ὅτε ὑπάρχει ὁ αὐτὸς καὶ ἐν τῇ εὐθείᾳ ἢ ἀπολύτῳ ἐρωτήσει χρόνος, σάφα δ’ οὐκ οἷδ’, εἰ θεός ἐστιν=ἐὰν εἶναι θεός, Ἰλ. Ε. 183